Voor aanpassingen aan het provinciaal wegennet is het soms noodzakelijk grond (met opstallen) te verwerven of te verkopen. Zo is in 2017 bij de N226 voor het project Hertekop het merendeel van de grond verworven. Voor de Bypass Donderberg bij de N225 is de grondverwerving, na een complexe afweging samen met gemeente en projectontwikkelaars, afgerond en ook bij het project N204 IJsselveld is de verwerving succesvol verlopen.
In Maarsbergen zijn ten behoeve van de te realiseren spoortunnel alle benodigde woningen aangekocht. Naar verwachting worden de woningen in 2018 opgeleverd en gesloopt. Hiermee is in een vroegtijdig stadium het overgrote deel van de benodigde grond verworven.

In onderstaande tabel is opgenomen hoeveel hectare grond binnen het NNN (Natuur Netwerk Nederland)
 is verworven, dan wel waar functieverandering heeft plaatsgevonden. Ook zijn de hectares opgenomen die zijn ingericht en is het totale grondbezit opgenomen binnen het landelijk gebied, gekoppeld aan de Agenda Vitaal Platteland, inclusief de opgave voor Recreatie om de Stad.

In 2017 is 171 ha grond binnen de categorie 'nog te realiseren natuur' aangekocht of omgevormd. Hiermee liggen we op schema. Een aantal grondtransacties zijn net over de jaarwisseling heen getild en worden daardoor niet zichtbaar in de cijfers voor 2017. Voor een nadere verklaring wordt verwezen naar programma 2, Landelijk gebied, realisatie natuuropgave in deze jaarrekening.

De voortgang van inrichting van natuurgronden ligt voor op het begrote cumulatieve areaal. Een nadere toelichting is te vinden in programma 2, Landelijk gebied, realisatie natuuropgave.

De hoeveelheid grond in bezit is ten opzichte van 2016 gestegen tot 1.375 ha. Dit komt doordat er relatief veel grond is gekocht het afgelopen jaar, grotendeels binnen de begrenzing van het NNN, en twee grote verkopen over de jaargrens zijn geschoven. Er is dus per saldo meer grond gekocht dan verkocht. De begrote 1.000 ha is daarmee niet gehaald. Het streven is om in 2027 uiteindelijk geen gronden meer in bezit te hebben. Dit is nog steeds haalbaar. De reden om het grondbezit af te bouwen is dat de provincie geen eindbeheerder wil zijn voor de natuurgronden en er ook niet voor gekozen is om een strategische grondvoorraad aan te houden voor het Agenda Vitaal Platteland. Bovendien zijn inkomsten uit grondverkoop nodig om een deel van de nog te realiseren natuuropgave te financieren. De verkooptaakstelling in euro’s, waarover hierna meer, die de gebiedscommissies opgelegd hebben gekregen, is over de periode 2014-2017 ruimschoots gehaald.

Financieel Instrumentarium

De financiering van de te realiseren internationale natuurdoelen vindt grotendeels plaats via het zogenaamde grond-voor-grond-principe. Dat houdt in dat in bezit zijnde gronden worden verkocht waarmee budget wordt vrijgemaakt voor nieuwe aankopen en inrichting van natuur.
Sinds 2009 beschikken we over een Revolverend Fonds. Dit is bedoeld om de aan- en verkoop of ruiling van gronden op gang te brengen om zodoende onze internationale en provinciale natuurdoelen te realiseren.
Om de beheersing van de aan- en verkopen van gronden te versterken is besloten het Revolverend Fonds stapsgewijs af te bouwen naar nul euro eind 2027 (op dat moment moeten de natuurdoelen zijn gerealiseerd). Vanaf 2017 worden alle aangekochte gronden die buiten de natuurbegrenzing (NNN) vallen opgenomen in het Revolverend Fonds
 Het plafond voor het Revolverend Fonds lag voor 2016 op € 45 mln. en voor 2018 op € 40 mln. Uit onderstaande tabel blijkt dat de taakstelling voor de afbouw van het plafond van het Revolverend fonds ruimschoots is gehaald. In 2017 is voor ruim € 5,8 mln. aan grond uit het Revolverend Fonds verkocht.

Onder andere om middelen te genereren voor de verwerving/functieverandering en inrichting van nieuwe natuur is een verkooptaakstelling van gronden en opstallen van € 28 mln. voor de periode 2014 t/m 2017 geformuleerd. Deze taakstelling kan worden gerealiseerd middels verkopen die onderdeel zijn van het Revolverend Fonds en verkopen die geen onderdeel uitmaken van het Revolverend Fonds.
In 2014, 2015 en 2016 was reeds voor € 37,8 mln. verkocht en daarmee was de verkooptaakstelling gerealiseerd, vandaar dat de verkooptaakstelling in de begroting 2017 op € 0 was gezet. In 2017 is nog eens voor ca. € 7,7 mln. verkocht. Daarmee is opnieuw meer verkocht dan begroot.

Boekwaarde van het Rijk overgenomen gronden (voormalige BBL-gronden)

Een deel van de van het Rijk overgenomen gronden is voorgefinancierd uit het Revolverend Fonds en heeft daardoor een boekwaarde. Ook andere gronden en opstallen die zijn voorgefinancierd uit het Revolverend Fonds hebben een boekwaarde. De totale boekwaarde van het Revolverend Fonds is opgenomen onder “Ruilgrond".

De 616 ha ruilgrond (incl. opstallen) staat nu voor € 20.393 mln. op de balans, dit komt neer op ca. € 33.000 per ha. De gemiddelde grondprijs voor agrarische grond in Utrecht lag in 2016 tussen de € 50.000 en € 65.000 per ha (bron: https://www.nvm.nl/marktinformatie/agrarisch/grondprijzen). Als alle ruilgronden en opstallen verkocht worden, is de verwachting dat deze meer opleveren dan het bedrag waarvoor ze nu op de balans staan. Daar komt nog bij dat de opstallen niet apart geactiveerd zijn en dat ook de NNN en RodS-gronden in beperkte mate opbrengsten met zich meebrengen bij verkoop. Het gaat dan bij NNN om ca. 15% van de agrarische waarde. Bij RodS is de waarde vaak nog iets lager. De opbrengsten die bovenop de geactiveerde waarde worden binnengehaald, zijn nodig voor realisatie van de nieuwe natuur (verwerving, functieverandering en inrichting) in het kader van grond voor grond.

Financiële risico’s bij grondverwerving

Het financiële risico bij grondverwerving voor de inrichting van het landelijk gebied is over het algemeen beperkt, omdat grond relatief waardevast is. Zo uitte het effect van de financiële crisis zich een aantal jaar geleden bijvoorbeeld vooral in een daling in de huizenprijzen en veel minder in de agrarische grondprijzen.
In 2013 hebben wij de Bestuursovereenkomst Grond met het Rijk gesloten. Daarmee hebben wij per 1 januari 2014 het economisch eigendom en daarmee ook de volledige verantwoordelijkheid over het beheer (onderhoud, pacht en uitgifte in gebruik) gekregen van de zogenaamde BBL-oud gronden (gronden verworven voor 2007). Voor de zogenaamde BBL-nieuw gronden (verworven na 2007) was dat al het geval.
In 2017 is verder gewerkt aan het vullen en optimaliseren van P8, een nieuw digitaal systeem waarin het bezit en de mutaties daarin worden geregistreerd en dat ondersteunt bij het uitgeven van (ruil)gronden in pacht aan agrariërs.

Het Revolverend Fonds kent een risicovoorziening om eventuele risico’s op te vangen. Hiermee worden de risico’s opgevangen van met name de opstallen die in bezit zijn in het landelijk gebied en die zijn voorgefinancierd uit het Revolverend Fonds. De prioriteit voor de verkoop ligt bij deze opstallen. De risicovoorziening is in 2017 naar beneden bijgesteld met ruim € 0,5 mln., omdat het uitstaande risico naar verwachting lager is dan het bedrag in de risicovoorziening.

Hart van de Heuvelrug

Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de paragraaf projecten.